อัพเดทล่าสุด: 21 ก.ค. 2568, 01:31
การปีนผาเป็นกิจกรรมที่ต้องอาศัยทักษะ พละกำลัง และที่สำคัญคือ “ความปลอดภัย” ค่ะ และหนึ่งในหัวใจสำคัญของความปลอดภัยในการปีนผาเลยก็คือ Belay Device หรืออุปกรณ์รับประกันความปลอดภัยนั่นเองค่ะ เจ้า Belay Device นี้มีหน้าที่หลักคือควบคุมเชือก เพื่อลดแรงกระชากเมื่อนักปีนตกลงมา และทำให้ผู้รับ (Belayer) สามารถควบคุมการหย่อนหรือดึงเชือกได้อย่างมีประสิทธิภาพ
แต่คุณรู้หรือไม่ว่า Belay Device ไม่ได้มีแค่แบบเดียว? วันนี้เราจะมาทำความรู้จักกับ Belay Device ประเภทต่างๆ และดูว่าแต่ละประเภทเหมาะกับนักปีนผาระดับไหนบ้างค่ะ!
ประเภทของ Belay Device และความเหมาะสม
Belay Device สามารถแบ่งออกได้เป็นหลายประเภทหลักๆ ดังนี้ค่ะ:
ATC (Air Traffic Controller) หรือ Guide Plate
- ลักษณะ: เป็นอุปกรณ์ที่เรียบง่ายที่สุด มักทำจากอลูมิเนียม มีลักษณะเป็นช่องสำหรับสอดเชือก
- การทำงาน: อาศัยหลักการแรงเสียดทานระหว่างเชือกกับตัวอุปกรณ์ ผู้รับจะต้องใช้มือข้างหนึ่งจับเชือกที่มาจากนักปีน และอีกข้างหนึ่งจับเชือกที่ออกจากอุปกรณ์เพื่อควบคุมการไหลของเชือก
- ข้อดี:
- น้ำหนักเบา พกพาง่าย
- ราคาไม่แพง
- ใช้งานได้หลากหลาย ทั้งการบีเลย์ (Belaying) และการโรยตัว (Rappelling)
- บางรุ่นสามารถใช้บีเลย์ผู้ปีนสองคนพร้อมกันได้เมื่อใช้ในโหมด Auto-Block หรือ Guide Mode
- ข้อเสีย:
- ต้องใช้ทักษะและพละกำลังของ Belayer ในการควบคุมแรงเสียดทานค่อนข้างมาก โดยเฉพาะเมื่อรับน้ำหนักที่เยอะ หรือนักปีนตกบ่อยๆ
- ไม่มีระบบช่วยล็อคอัตโนมัติ ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุหาก Belayer ปล่อยมือจากเชือก
- เหมาะสำหรับ:
- นักปีนผามือใหม่ที่เพิ่งเริ่มเรียนรู้: เป็นอุปกรณ์เริ่มต้นที่ดีในการทำความเข้าใจหลักการบีเลย์
- นักปีนผาที่มีประสบการณ์: เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการอุปกรณ์ที่เรียบง่าย น้ำหนักเบา และมีความคล่องตัวสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการปีนแบบมัลติพิตช์ (Multi-Pitch) ที่ต้องมีการโรยตัวลงมา
- ผู้ที่ต้องการอุปกรณ์สำรอง: เนื่องจากมีราคาไม่แพงและใช้งานง่าย
Assisted Braking Devices (ABD) หรือ Semi-Automatic Devices
- ลักษณะ: เป็นอุปกรณ์ที่มีกลไกช่วยล็อคเชือกอัตโนมัติบางส่วนเมื่อเกิดแรงกระชาก หรือเมื่อผู้รับปล่อยมือจากเชือก
- การทำงาน: เมื่อนักปีนตกลงมา แรงกระชากจะทำให้กลไกภายในอุปกรณ์ทำงานเพื่อบีบหรือล็อคเชือกไว้ ช่วยลดภาระของผู้รับในการควบคุมเชือก
- ข้อดี:
- เพิ่มความปลอดภัยสูง: ลดความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุจากการที่ Belayer ปล่อยมือจากเชือก
- ลดภาระของ Belayer: ทำให้ Belayer ไม่ต้องออกแรงมากในการควบคุมเชือก โดยเฉพาะเมื่อรับนักปีนที่มีน้ำหนักมาก หรือต้องรับการตกบ่อยๆ
- ช่วยให้การรับประกันการตกง่ายขึ้น: เหมาะสำหรับการฝึกซ้อมที่อาจมีการตกบ่อยๆ
- ข้อเสีย:
- มีน้ำหนักมากกว่า ATC
- ราคาสูงกว่า ATC
- บางรุ่นอาจมีข้อจำกัดในการโรยตัว
- ยังคงต้องการความใส่ใจและทักษะจาก Belayer ไม่สามารถทดแทนการควบคุมเชือกด้วยมือได้ 100%
- ตัวอย่าง: Black Diamond ATC Pilot, Edelrid Mega Jul
- เหมาะสำหรับ:
- นักปีนผามือใหม่ที่ต้องการความปลอดภัยเป็นพิเศษ: ช่วยให้เรียนรู้การบีเลย์ได้อย่างมั่นใจมากขึ้น
- นักปีนผาทุกระดับที่ต้องการเพิ่มความปลอดภัย: โดยเฉพาะเมื่อปีนในสภาพแวดล้อมที่คาดว่าจะมีการตกบ่อยๆ เช่น การโปรเจกต์เส้นทางยากๆ
- โรงยิมปีนผา: นิยมใช้เพราะช่วยลดความเสี่ยงและดูแลผู้เริ่มต้นได้ง่ายขึ้น
Automatic Devices (Self-Braking/Auto-Locking Devices)
- ลักษณะ: เป็นอุปกรณ์ที่มีกลไกการล็อคเชือกอัตโนมัติที่สมบูรณ์แบบกว่า Assisted Braking Devices ทั่วไป โดยอาศัยหลักการที่เชือกถูกบีบอัดเข้ากับตัวอุปกรณ์เมื่อเกิดแรงกระชากหรือเมื่อเชือกหย่อน ทำให้เชือกล็อคตัวเองได้โดยไม่ต้องอาศัยแรงจาก Belayer มากนัก (แต่ยังคงต้องจับเชือกไว้เสมอ)
- การทำงาน: กลไกภายในของอุปกรณ์จะทำงานโดยอัตโนมัติเมื่อเชือกถูกดึงอย่างรวดเร็วหรือมีน้ำหนักถ่วงลงมา ทำให้เชือกถูกหนีบและล็อคไว้แน่น สามารถควบคุมการปล่อยเชือกได้ด้วยการปลดกลไกเบรก
- ข้อดี:
- ความปลอดภัยสูงสุดในกลุ่ม Belay Device สำหรับการปีนผาทั่วไป: ลดความเสี่ยงในการตกจากการที่ Belayer เผลอปล่อยมือได้เกือบ 100%
- ลดภาระของ Belayer อย่างมาก: ทำให้ Belayer สามารถพักมือได้ในระหว่างที่นักปีนกำลังพักหรือติดตั้งอุปกรณ์
- เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการ Top-Rope และการโปรเจกต์เส้นทางยากๆ: ที่นักปีนอาจมีการตกบ่อยครั้ง
- บางรุ่นสามารถใช้ในการ Hauling หรือสร้างระบบรอก (Pulley Systems) ขนาดเล็กได้
- ข้อเสีย:
- มีน้ำหนักมากกว่า ATC และบางรุ่นของ ABD
- ราคาสูงที่สุดในกลุ่ม Belay Device สำหรับการปีนทั่วไป
- ต้องใช้ความคุ้นเคยในการใช้งาน โดยเฉพาะการปลดเบรกเพื่อปล่อยเชือก หรือการโรยตัว
- อาจทำให้เชือกบิดเกลียวได้บ้างหากใช้งานไม่ถูกวิธี
- ตัวอย่าง:
- Petzl GriGri: เป็นอุปกรณ์ที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายที่สุดในหมวดนี้ มีหลายรุ่นที่พัฒนามาอย่างต่อเนื่อง (GriGri+, GriGri 2) ใช้งานง่ายและทนทาน
- Petzl Neox: รุ่นใหม่ของ Petzl ที่เน้นการออกแบบให้ใช้งานง่ายและไหลลื่นยิ่งขึ้นสำหรับเชือกที่มีขนาดต่างๆ
- EDELRID Pinch: เป็นอีกหนึ่งอุปกรณ์ที่ออกแบบมาพร้อมกลไกที่ใช้งานง่ายและให้การควบคุมที่ดีเยี่ยม
- เหมาะสำหรับ:
- นักปีนผาทุกระดับที่ให้ความสำคัญกับความปลอดภัยสูงสุด: โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยิมปีนผา หรือเมื่อปีน Top-Rope
- ผู้ที่ต้องการลดภาระในการบีเลย์: เช่น ผู้ที่ต้องรับนักปีนที่มีน้ำหนักมาก หรือต้องบีเลย์เป็นเวลานาน
- การโปรเจกต์เส้นทาง (Projecting): ที่มีการตกบ่อยครั้ง ช่วยให้ Belayer สามารถรับมือกับการตกได้อย่างมั่นใจและไม่เหนื่อยล้ามาก
- โรงยิมปีนผาและผู้สอน: เพื่อเพิ่มความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการดูแลนักปีน
สรุปและคำแนะนำ
การเลือก Belay Device ที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับความปลอดภัยในการปีนผา ไม่มี Belay Device ใดที่ “ดีที่สุด” เสมอไป เพราะแต่ละประเภทมีจุดเด่นจุดด้อยที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับประเภทของการปีน ทักษะของผู้ใช้งาน และงบประมาณ
- สำหรับมือใหม่: แนะนำให้เริ่มต้นด้วย ATC เพื่อเรียนรู้พื้นฐานการบีเลย์ และจากนั้นอาจจะลองใช้ Assisted Braking Device (ABD) หรือ Automatic Devices เพื่อเพิ่มความปลอดภัยและลดภาระในการบีเลย์
- สำหรับนักปีนผาที่มีประสบการณ์: การมีทั้ง ATC และ Automatic Device ไว้ใช้งานจะช่วยให้คุณมีความยืดหยุ่นในการเลือกใช้ตามสถานการณ์ที่เหมาะสม
- Automatic Devices เช่น Petzl GriGri, Petzl Neox, และ EDELRID Pinch เป็นตัวเลือกที่ยอดเยี่ยมสำหรับผู้ที่ต้องการความปลอดภัยสูงสุดและลดภาระในการบีเลย์
ไม่ว่าคุณจะเลือก Belay Device แบบใด สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ การฝึกฝนการใช้งานอย่างถูกต้องและสม่ำเสมอ และ การตรวจสอบอุปกรณ์ก่อนใช้งานทุกครั้ง เพื่อให้แน่ใจว่าคุณและเพื่อนร่วมปีนของคุณจะปลอดภัยอยู่เสมอค่ะ!
อุปกรณ์เหล่านี้หาซื้อได้ในไทยค่ะ สามารถสั่งซื้อได้จากยิม Main Wall Chiang Mai
แอดใช้ทั้ง 3 แบบ แอดใช้ ATC ของ Black Diamond, Black Diamond ATC Pilot และ Edelrid Pinch
